Een muzikale reis naar het (post-)Elizabethaanse Engeland tijdens de overgang van de renaissance naar de vroege barok: consortliederen, fantasieën en dansen van William Byrd en zijn opvolgers in kleurrijke interpretaties door het Boreas Quartett Bremen, het Hathor Consort en de sopranen Dorothee Mields en Magdalene Harer.

William Byrd | Henry Lawes | Thomas Campion | Robert Johnson | Thomas Tomkins | Thomas Simpson | Orlando Gibbons

Ging John Coprario met de eer strijken voor andermans werk toen hij onder zijn eigen naam transcripties maakte van meer dan vijftig Italiaanse madrigalen voor een consort violen? Such an accusation would be based on false premises, as anything resembling copyright was unknown at the beginning of the seventeenth century and for long afterwards; the use of musical material by someone else was rather considered as a respectful examination of ideas that were so promising that one wanted to think them through further. When transcribing these Italian madrigals, Coprario was not only extending an established tradition but also transcending it. He did not simply omit the text in his madrigal fantasias as had been customary in the 16th century, but also took the polyphonic setting even further, enriching it with instrumental possibilities that voices alone could not match. He also rearranged certain parts so that the original vocal work is not always immediately recognisable. Coprario, besides being one of the first to give ensemble music an instrumental identity, was no musical parrot, but an ingenious parodist.

Release date: 2 September 2022
Duration: 55 min

Dhrupad is het oudste en zuiverste genre binnen de Noord-Indiase klassieke muziek en vindt zijn oorsprong in het reciteren van Sanskriet teksten in hindoetempels meer dan tweeduizend jaar geleden. Dhrupad bereikte de Mughal-hoven in Rajasthan in de 16e eeuw, waar het zich ontwikkelde tot een klassieke kunstvorm. Dhrupad Fantasia is een ontmoeting tussen de hofmuziek van koningin Elizabeth I van Engeland en die van de Mughal keizer Akbar de Grote; beide vorsten regeerden van ongeveer 1550 tot 1600. Romina Lischka heeft een wonderlijke fantasie gecreëerd waarin de modaliteit van Indiase raga’s is verweven met de polyfonie van het Engeland van Elizabeth I. Romina, het Hathor Consort en dhrupad-vocalist Uday Bhawalkar hebben een denkbeeldige wereld gecreëerd door improvisaties te combineren op basis van modale raga’s en polyfone instrumentale muziek, die beide hun oorsprong vinden in de kunstmuziek van de eerder genoemde hoven.

Release datum: 18 februari 2022
Duur: 78 min

Johann Sebastian Bach liet ons drie sonates voor viola da gamba en klavecimbel na. Hij maakte verschillende transcripties van de gambasonate in G groot, waaronder één van het laatste deel als triosonate voor orgel. Verschillende delen van de zes sonates voor orgeltrio’s zelf zijn ook herwerkingen van eerder gecomponeerd materiaal uit zijn cantates, orgel- en kamermuziekwerken. Deze praktijk inspireerde het Bach for Two-programma van Romina Lischka en Marnix De Cat, waarin zij de mooiste combinaties van viola da gamba en orgel samenbrachten in zowel originele als bewerkte versies van Bachs koraalvoorspelen en trio’s. Bach is een meester van zowel het hoofd als het hart. Met tekst en melodie als uitgangspunt creëerde hij kleine muzikale werelden in zijn koraalvoorspelen voor orgel en nam hij de luisteraar mee op de meest uiteenlopende inwendige reizen. Muzikale vreugde ervaren, innerlijke rust vinden in elke mogelijke emotie, getroost worden in je zoektocht of verdriet, ontroerd worden tot in het diepst van je wezen – dat is de kunst van Bach, de tovenaar van het geluid.

Release datum: 1 oktober 2021
Duur: 76min

Dankzij haar geografische locatie bewaarde Königsberg (nu Kaliningrad in Rusland) tijdens de Dertigjarige Oorlog een zeldzame vrede. Velen zochten er beschutting, zo ook muzikanten, tegen de verschrikkingen van de pest en oorlog. Heinrich Albert, leerling van Heinrich Schütz (zijn neef) en Johann Hermann Schein (de Thomaskantor in Leipzig) werd benoemd tot kathedraalorganist van de stad in 1630. Zijn tuinhuisje, overwoekerd door pompoenranken en toepasselijk de ‘pompoenhut’ (Kürbishütte) genoemd, werd de ontmoetingsplaats van de Königsberger Dichterskring: een toevluchtsoord en een ruimte voor geavanceerde creativiteit, gespaard van directe betrokkenheid bij de oorlog.
Vijf muzikale tableaus, die verschillende stadia in de oorlog uitbeelden, nemen de luisteraar mee op een emotionele reis en weerspiegelen de alledaagse emoties die mensen in die periode ervoeren: hoop, angst, verlangen naar vrede – maar ook wanhoop en worstelen met het geloof tegenover de verwoesting van de oorlog.

Sinds mijn eerste ontmoeting met het Hathor Consort is het me duidelijk dat de klank van de viola da gamba de harmonische en melodische stijl van mijn composities wonderbaarlijk goed en volkomen natuurlijk aanvult. De composities op Aries Point combineren daarom niet alleen twee muzikale tijdperken, maar geven de klankkleur van de viola da gamba ook een centrale plaats als belangrijk compositorisch element. Het unieke timbre beïnvloedt het proces van compositie en improvisatie en resoneert in een compleet nieuwe muzikale context. De subtiele intensiteit brengt texturen naar voren die jazzmuzikanten op hun beurt inspireren tot nieuwe vormen van melodische en akoestische expressie tijdens hun improvisaties.
In de jazz zou je het improvisatieproces ook ‘instant composing’ kunnen noemen. Een centraal element is de variatie van de thema’s en de interactie tussen de muzikanten. Ook tijdens het componeren creëert herhaalde variatie van patronen – door veranderingen in toonsoort, ritme, volgorde van de noten – materiaal dat dient om de melodieën en harmonieën van het werk met elkaar te verweven.
Met het Aries Point project wil ik een breder publiek kennis laten maken met de schoonheid en diversiteit van improvisatie, die voorouderlijke vorm die aan de bron ligt van alle muzikale expressie.
– Bastian Stein

Release datum: 22 januari 2021
Duur: 51min

Met de wereldpremièreopname van een herontdekt Stabat Mater, een laat werk van de Boheemse meester František Tůma, breiden Pluto-Ensemble en Hathor Consort de barokdiscografie uit met een emotioneel aangrijpend werk. De hier voorgestelde versie, een van Tůma’s vijf zettingen van de tekst, lag lange tijd vergeten in de abdijbibliotheek in Ottobeuren, tot Marnix De Cat (artistiek directeur van het Pluto-Ensemble) dit juweeltje herontdekte. Het is hier te horen met het Requiem in F klein van H. I. F. Biber en instrumentale werken van Biber, zijn leraar J. H. Schmelzer en zijn Salzburgse collega A. C. Clamer.

Animam gementem cano (‘Ik bezing de treurende ziel’ – de eerste twee woorden citeren de Stabat Mater-tekst) nemen ons mee op een reis door veel van de belangrijkste momenten van het leven: we worden geconfronteerd met leven en dood, maar ook met onze persoonlijke weg naar bewustzijn. Het programma is niet alleen bedoeld om troost te bieden aan de ‘gevangen rouwende ziel’ van ieder mens van vlees en bloed, maar ook om iedere nieuwsgierige muziekliefhebber een ontdekkingsreis te bieden.

Release datum: 4 september 2020
Duur: 61 min

De gambaspeelster en artistiek leider van het Hathor Consort, Romina Lischka, een specialiste in oude Europese muziek, en de Tunesische zangeres, danseres, dichteres en actrice Ghalia Benali, ambassadrice van de Arabische muziek, bundelen hun krachten in dit fascinerende project om het kruispunt van hun muzikale culturen te verkennen. Door bijvoorbeeld muziek van Marin Marais te combineren met klassieke Arabische maqams op Arabische poëzie en met klassieke Indiase Dhrupad-raga’s, onthullen ze de universele waarheid in muziek en poëzie van verschillende culturele en historische contexten en doorgronden ze hun gemeenschappelijke betekenis. Een dialoog die de ziel meeneemt op een reis terug naar het eerste gebed dat opsteeg… Romina en Ghalia hebben totaal verschillende achtergronden, maar hun ervaring met raakvlakken en wederzijds begrip onderstreept de verbindende elementen in verschillende culturen – een krachtige boodschap in onze tijd. De harmonie die uitgaat van hun muzikale verbintenis raakt concertpubliek van alle culturen diep en is nu eindelijk opgenomen.

Demachy is een van die componisten over wie de geschiedenis ons weinig vertelt. Toch is hij één van de sleutelfiguren van de Franse viola da gamba-traditie tijdens het bewind van Lodewijk XIV. Volgens Jean Rousseau (Traité de la Viole, 1687) was hij een leerling van Nicolas Hotman (1610-1633), net als Saint-Colombe (ca.1640-ca.1700).

Demachy liet een enkele verzameling van 8 suites voor gamba solo na: Pièces de Violle en Musique et en Tablature, differentes les unes des autres, et sur plusieurs Tons. Ze bestaan uit twee boeken en zijn de eerste die tot nu toe zijn verschenen, gepubliceerd in Parijs in 1685. Dit is een belangrijk werk, omdat het de eerste Franse publicatie is met stukken voor gamba solo, een jaar voordat Marais zijn eerste boek publiceerde.

Deze opname presenteert twee suites in tabulatuur (D majeur en mineur) en twee andere in normale muzieknotatie (G majeur en mineur), die de klassieke vorm van de Franse danssuite volgen zoals die bestond tegen het einde van de 17e eeuw.

Alfonso Ferrabosco de Jongere, violist aan het hof van Elizabeth I en Charles I, was de meest vernieuwende en invloedrijke componist van consortmuziek voor gamba’s van zijn generatie. In navolging van zijn vader, componist Alfonso Ferrabosco de Oude, zette hij de specifiek Engelse “In Nomine” traditie voor gambaconsort voort in de zeventiende eeuw, terwijl hij zijn eigen speciale touch toevoegde in de “In Nomine door alle delen heen” door de cantus firmus te gebruiken in alle stemmen met verschillende ritmes en transposities. Zijn grootste verwezenlijking was de ontwikkeling van een imitatief contrapunt dat perfect geschikt was voor de viola da gamba. Het bijzondere karakter van Ferrabosco’s muziek werd bepaald door zijn liefde voor architectuur en symmetrische vormen die op alle mogelijke manieren werden geïntegreerd in zijn Fantasieën: flexibele motieven, augmentaties en diminuties van thema’s en een duidelijke harmonische structuur.

Release datum: 28 september 2018
Duur: 76min

Orpheus en zijn lier: hoe kunnen we ons de kracht van muziek beter voorstellen? Orpheus kon stenen tot tranen toe bewegen, hij bewoog zelfs de poorten van de dood tot medelijden. Muziek verandert de wereld, dat wisten de componisten van de Engelse Renaissance heel goed. Sterker nog, muziek is de ziel van de wereld, een verenigende kracht. Thomas Hobbs viert de vele facetten van muziek in luitliederen, in het bijzonder die van T. Campion en J. Danyel. Het is niet alleen de luit die het lied begeleidt, maar ook minder vaak gehoorde instrumenten zoals de lyra viola, de bandora, het orpharion. Met hun royale snaren brengen deze instrumenten het geluid van de magische lier van Orpheus ten gehore.

De viola da gamba en de theorbe zijn snaren van adel: een artistiek duo dat het toppunt van grandeur en verfijning belichaamt. Het gevoel van intimiteit dat tussen de twee kan ontstaan in het Franse barokrepertoire vormde de aanleiding voor deze opname.. Hoewel verschillend in uiterlijk en techniek – de een strijkt, de ander tokkelt – hebben beide instrumenten meer gemeen dan men op het eerste gezicht zou denken.

Maar het mooiste moment van de viola da gamba, zowel qua compositie als qua uitvoering, was ongetwijfeld het resultaat van het werk van één man, Marin Marais (1656-1728). Het is natuurlijk mogelijk om in Marais’ excentrieke stijl van uitvoeren en componeren echo’s te horen van zijn geliefde en inspirerende leraar Sainte Colombe (ca. 1658-1701), over wiens leven en carrière we helaas maar weinig weten. Het was echter Sainte Colombe die baanbrekend werk verrichtte met de technische innovaties die nodig waren om expressieve en virtuoze solo-uitvoeringen op de basgamba mogelijk te maken, bijvoorbeeld door zilveromwonden snaren te introduceren, die een duidelijker gedefinieerde klank produceerden. Hij voegde ook een extra bassnaar toe en paste zijn speeltechniek aan zodat de linkerhand vrijer kon bewegen. Marin Marais’ beklijvende instrumentale klaagzang ‘Tombeau de Ste Colombe’ is het blijvende testament van een leerling ter ere van zijn meester.

Hathor Consort werd in 2011 opgericht door de Oostenrijkse gambiste Romina Lischka. Dit in Brussel gevestigde ensemble onderzoekt consortmuziek van de renaissance tot de barok, gebruikmakend van diverse instrumentale combinaties met, als uitgangspunt, de viola da gamba. De naam komt van de godin Hathor, een vrouwelijke godheid uit het oude Egypte, die liefde, vreugde en alles wat met het hart te maken heeft, belichaamde. Voor deze eerste opname heeft het ensemble gekozen voor een pièce de résistance van het consortrepertoire: de bundel Lachrimae of Zeven Tranen van John Dowland (1563- 1626). De zeven pavanes voor vijf viola da gamba’s en luit vormen de kern, elk gebaseerd op het lied ‘Flow My Tears’. Dowlands muziek drukt vaak melancholie uit, en met de titel van het stuk Semper Dowland, semper dolens (‘Altijd Dowland, altijd lijden’) in deze verzameling onderstreept de componist zelf openlijk dit aspect van zijn muziek.

Release datum: 21 april 2014
Duur: 67 min